Juan Cruz Tello 'Soccoo' (Cusco, Peru, ? - Cusco, 2021ekoapirilaren 10a) Cusko hiriko UNSAAC unibertsitateko irakaslea zen (Universidad Nacional de San Antonio Abad del Cusco). Hinantin ikerketa-taldea antolatu zuen, kitxuarenprozesamendu automatikoren lehen oinarri batzuk sortuko zituena. Lehen urrats horietan, 2011tik 2014ra bitarte adituak prestatu zituen lankidetzan Ixa taldearekin, 2012an Madrileko Kooperaziorako Ministerioko proiektu bat izan zuten, 2013an EHUrekin RUNASIMI proiektua.[1][2] Aditu horietako batzuk ziren hauek:[3]
Kitxua lantzen duen Hinantin ikerketa taldea (2012)
Hugo Quispe: kitxuaren datu-base lexikalaren lehen bertsioa eta corpusa kontsultatzeko web-aplikazio bat sortu zuen.[4][5]
UNSAAC-Hinantin ikerketa taldeko Rosemary Jimenez eta José Lozano, Ixa Taldea bisitatzen Donostian[10]Rosemary Jimenez: kitxuaz idatzitako testuak dialektoaren arabera automatikoki sailkatzeko programa sortu zuen.[11][3] Eta bera izan zen corpusa eratu eta kontsultatzeko aplikazioa sortu zuena.
↑(Ingelesez)Ixa Group. «Quechua Lexical Database (QLDB). General Consultation»ixa2.si.ehu.eus (National University of San Antonio Abad of Cusco (UNSAAC) University of the Basque Country (UPV / EHU).) (Noiz kontsultatua: 2021-04-11).
↑(Ingelesez)Ortega, Richard ALEXANDER; Montoya, Jaime. (2020). Overcoming Resistance: The Normalization of an Amazonian Tribal Language. The 1st Conference of the Asia-Pacific Chapter of the Association for Computational Linguistics and the 10th International Joint Conference on Natural Language Processing.